door:
In memoriam Hans Tupker, 1935-2015.
Hans Tupker kreeg op de AKI in Enschede les van een aantal docenten uit Amsterdam zoals Tom de Heus , de meubelontwerper Dirk van Sliedregt, Aldo van Eyck en de veelzijdige en kleurrijke Joop Hardy. Hardy stelde hem in Amsterdam voor aan Piet Blom en introduceerde hem ook bij de Academie voor Bouwkunst. Daar had hij les van de verschillende leden van 'de' Forumgroep, zoals de eerder genoemde Hardy, Herman Hertzberger en Dick Apon. De kennismaking van Hans met Genootschap Architectura et Amicitia was dan ook vanzelfsprekend, ook omdat hij de eerste jaren als tekenaar werkte bij Auke Komter die een aantal jaren voorzitter was van AetA. Na zijn afstuderen werd Hans docent aan de Academie en aan de TU Eindhoven.
In het onderwijs groeide Hans uit tot een legendarisch figuur. Zijn TUe-collega Gerard van Zeyl beschreef hem als de architectuur-goeroe van Eindhoven. Hij liet de studenten kennismaken met de laatste ontwikkelingen in de architectuur. Twee leren tassen met daarin tijdschriften, tekeningen en maquettes van andere studenten deden hun werk. Hans deelde met iedereen zijn kennis en ook zijn - vaak internationale - relaties die hij goed onderhield. Zo werd Eisenman meegenomen naar Eindhoven om studentenplannen te becommentariëren, gaf Zaha Hadid college op de Academie en logeerde bij Hans en Joosje. Het 1:5 model van Takemisu Azuma's Tower House stond jarenlang in een gigantische kist in zijn huis opgeslagen. Met de opgelegde 'verwetenschappelijking' van het architectuuronderwijs beëindigde Hans na meer dan 25 jaar zijn Eindhovense docentschap en enige tijd later ook zijn werk aan de Academie voor Bouwkunst. Hij zette zijn bureauwerk door en werkte o.m. aan de door Joke Vos gememoreerde woningen te Middelburg en het entreegebouw van het marine terrein in het Oosterdok. Tijdens zijn hele carrière bouwde hij voorzichtige, weloverwogen en uitgekiende werken. Persoonlijk vind ik zijn woonhuis te Lemmer het mooiste: de ruimtelijkheid en routing van Frank Lloyd Wright, geïnspireerd door de Kindergarten Chats van zijn vriend Stuart Cohen. Dat laatste plan werd als snijplaat in Forum 29/2 aan de AetA leden toegestuurd.
Redactie Forum
Door het bestuur van AetA werd Hans uitgenodigd om mee te denken in een redactieraad over een nieuwe Forumredactie, waarin o.m. bestuursleden als Dorien Boasson, Loerakker, Ruijssenaars en de drukker Frans Spruijt zaten. Dat was het moment waarop ik uitgenodigd werd om mijn ideeën uiteen te zetten over Forum en met de opdracht een nieuwe redactie samen te stellen de bijeenkomst weer verliet. Samen met Peter Loerakker - die ik via Hans kende - streepten we de mogelijkheden af en vroegen we naast de filosofisch ingestelde Bé van Aalderen ook Hans zelf om in de redactie plaats te nemen. Eindhoven, Delft en de Academie, maar ook jong en oud waren in de redactie vertegenwoordigd. Met de net afgestudeerde vormgevers Jaap van Triest en Evert Bloemsma, een jaar later aangevuld met Bart Lootsma en Herman Kerkdijk, vormden we een hecht team. Vier jaar lang startte elke week met een ochtenddiscussie, op een zolderkamer van de Academie. Het leverde drie volledige Forum-jaargangen op, waarbij Hans zijn relaties en kennis onontbeerlijk waren. Naar aanleiding van Hans overlijden had ik mailcontact met Bart Lootsma - tegenwoordig hoogleraar aan de Universiteit van Innsbruck, die dit mooi wist te duiden: '... de laatste tijd besef ik steeds vaker wat voor geluk wij hebben gehad met die prachtige groep mensen zoals Hans, Bé, Ben Loerakker, Frans Spruijt, die ons zo genereus hebben gesteund, gecoacht en geholpen toen wij jong waren. Ik heb me dat vanaf de jaren negentig wel toenemend gerealiseerd, maar de laatste jaren zie ik het enorme verschil met mijn eigen generatie. Ik probeer het wel en misschien mijn generatiegenoten soms ook maar nu ik zelf hun leeftijd heb, merk ik dat het eigenlijk veel moeilijker is dan het lijkt.' ... en ... ' Wat ik wel weet is dat het latere succes van de Nederlandse architectuur ondenkbaar was geweest zonder Hans en zijn vrienden, die nu eigenlijk alleen wij ons nog herinneren ... hoe al die mensen, die eigenlijk zo verschillend waren, elkaar in hun specifieke eigenheid respecteerden. Misschien is het dat wat we verloren zijn.' Barts woorden laten ook het bijzondere van AetA zien, dat het Genootschap telkens weer het charisma opbrengt om een nieuwe Forumredactie-generatie een mogelijkheid te bieden haar gedachten tot uitdrukking te brengen.
De afscheidsbijeenkomst van Hans Tupker (1935-2015) vond plaats in het crematorium van Herman Zeinstra in Haarlem. De belangstelling was groot. De gastvrijheid van Hans en Joosje was legendarisch, daarom dan ook niet verwonderlijk dat ook veel kinderen van hun vrienden, oud-studenten en collega's aanwezig waren.
Madeleine Steigenga
